Định Diêu – Tuyệt tác gốm sứ hoàng gia và hành trình gìn giữ tinh hoa

Gốm Định Diêu là gì?

Gốm Định Diêu là một trong “Ngũ Đại Danh Diêu” (năm lò gốm nổi tiếng) của Trung Quốc thời nhà Tống. Khác với các dòng gốm khác cùng thời nổi tiếng về men rạn hay men màu, Định Diêu được biết đến với vẻ đẹp thanh lịch, tinh khiết của dòng sứ trắng.

Định Diêu là dòng gốm sứ xuất hiện từ cuối đời Đường và mất đi vào thời Kim sang Nguyên, thuộc vùng Định Châu. Di tích lò hiện còn ở thôn Giản Tư và Yên Sơn, huyện Khúc Dương, Hà Bắc, Trung Quốc. Nổi tiếng bởi chất liệu men trắng ngà hay màu trắng kem, nhưng Định diêu cũng chế tác vài kiểu men khác, và dùng nhiều kỹ thuật khác nhau.

Chủng loại gốm và sản lượng rất phong phú, bao gồm những sản phẩm thương mại chất lượng cao cho giới thương gia giàu có và tầng lớp sĩ phu, cũng như dòng sản phẩm cao cấp nhất cung tiến cho triều đình. Gốm sứ Định diêu đã đạt đến đỉnh cao vào thời Tống, bởi cả màu sắc tinh tế lẫn hình thức tao nhã.

Lịch sử của Gốm Định Diêu

Gốm Định Diêu là một trong Ngũ Đại Danh Diêu (năm lò gốm nổi tiếng) của Trung Quốc thời nhà Tống. Lịch sử của nó là một câu chuyện về sự lên ngôi của một dòng sứ trắng tuyệt đẹp, đạt đến đỉnh cao danh vọng rồi lại suy tàn, nhưng vẫn để lại một di sản nghệ thuật sâu sắc.

Gốm Định Diêu xuất hiện từ cuối thời nhà Đường (thế kỷ 9) tại khu vực Định Châu (nay thuộc huyện Khúc Dương, tỉnh Hà Bắc). Ngay từ đầu, nó đã nổi tiếng với chất sứ trắng, mịn và tinh xảo.

Thời Bắc Tống là thời kỳ hoàng kim của Định Diêu. Với chất lượng vượt trội, men sứ trắng ngà cùng kỹ thuật in khuôn độc đáo, gốm Định Diêu đã được triều đình nhà Tống lựa chọn làm đồ ngự dụng, phục vụ cho hoàng cung. Sự ưu ái này đã đưa Định Diêu lên vị thế danh giá hàng đầu.

Mặc dù có được danh tiếng lẫy lừng, gốm Định Diêu cuối cùng đã bị triều đình nhà Tống thất sủng. Nguyên nhân chính là do:

Kỹ thuật nung úp ngược: Để tăng năng suất, các lò gốm Định Diêu đã sử dụng phương pháp nung úp ngược. Kỹ thuật này giúp tránh lãng phí diện tích trong lò, nhưng lại để lại một viền không tráng men ở miệng sản phẩm. Mặc dù các nghệ nhân đã khắc phục bằng cách bọc viền kim loại, nhưng các nhà quý tộc thời Tống vẫn coi đây là một điểm khiếm khuyết, không phù hợp với sự hoàn mỹ của đồ ngự dụng.
Sự trỗi dậy của gốm Nhữ Diêu: Triều đình chuyển sang ưa chuộng gốm Nhữ Diêu với màu men “vũ quá thiên thanh” (xanh trời sau cơn mưa) và không có bất kỳ điểm khiếm khuyết nào.

Mặc dù không còn được triều đình nhà Tống ưa chuộng, nhưng danh tiếng và kỹ thuật của gốm Định Diêu đã lan truyền mạnh mẽ. Các lò gốm ở khắp Trung Quốc, đặc biệt là tại Cảnh Đức Trấn, đã học hỏi và mô phỏng kỹ thuật của Định Diêu, đặc biệt là kỹ thuật in khuôn (ấn hoa). Gốm Định Diêu dần suy tàn sau thời nhà Kim và ngừng sản xuất vào thời nhà Nguyên, nhưng tinh hoa của nó vẫn được kế thừa và phát triển bởi các dòng gốm khác.

Ngày nay, gốm Định Diêu vẫn được đánh giá cao bởi các nhà sưu tầm trên toàn thế giới vì vẻ đẹp thanh lịch, tinh khiết và là một chứng tích lịch sử quan trọng về sự phát triển của gốm sứ Trung Hoa.

Đặc điểm nổi bật của gốm Định Diêu

Gốm Định Diêu (Ding ware) là một trong những dòng gốm sứ danh tiếng của Trung Quốc thời nhà Tống, nổi bật với vẻ đẹp tinh khiết và tao nhã của dòng sứ trắng. Các đặc điểm chính làm nên giá trị và sự khác biệt của nó so với các dòng gốm khác bao gồm:

Sứ trắng tinh khiết là đặc điểm quan trọng nhất của gốm Định Diêu. Màu men thường là trắng ngà hoặc trắng kem, mang lại cảm giác ấm áp và sang trọng. Trên bề mặt men, bạn có thể thấy những “vết nước mắt” nhỏ li ti (泪痕 – lèi hén) chảy dọc theo thành sứ, đây là một dấu hiệu đặc trưng của dòng gốm này.

Các sản phẩm Định Diêu có thai cốt (xương gốm) mỏng, nhẹ nhưng vô cùng bền và cứng chắc. Chất đất bền và có độ thấu quang vừa phải, tạo cảm giác thanh thoát, tinh tế khi cầm trên tay.

Thay vì vẽ tay, Định Diêu nổi tiếng với kỹ thuật in khuôn (ấn hoa) để tạo ra các họa tiết trang trí. Các họa tiết thường là hoa sen, mẫu đơn, chim phượng, uyên ương… được khắc một cách sắc sảo và tinh tế trên men sứ, mang lại vẻ đẹp đồng đều và chi tiết cao.

Để tối ưu hóa không gian trong lò nung, các thợ gốm Định Diêu đã sử dụng phương pháp nung úp ngược. Kỹ thuật này để lại một vành miệng không tráng men, có màu nâu sẫm sau khi nung. Do đó, người ta thường dùng một lớp kim loại mỏng để bọc viền này, vừa để bảo vệ vừa tăng thêm vẻ sang trọng.

Với sự kết hợp của vẻ đẹp thanh tao, tinh tế và các kỹ thuật độc đáo, gốm Định Diêu đã trở thành một biểu tượng của gốm sứ trắng, có ảnh hưởng lớn đến các dòng gốm sứ sau này.