Tìm hiểu về Trà Thiết Quan Âm – Thập đại danh trà của Trung Hoa

1. Nguồn gốc của Trà Thiết Quan Âm

Thiết Quan Âm là tên của một danh trà thuộc huyện An khê, tỉnh Phúc kiến – Trung Quốc. Được biết đến từ thời nhà Thanh với câu chuyện về một người trồng trà sùng Phật tên Ngụy Ẩm mỗi ngày đều dâng lên Phật Bà ba chén trà liên tục suốt 10 năm. Một đêm ông nằm mơ thấy Quan Thế Âm dẫn lên một khe núi chỉ cho một cây trà.

Sáng hôm sau, ông theo sự ứng mộng lên núi tìm được cây trà giống hệt trong mộng. Ngụy Ẩm bứng cả cây về trồng trong vườn nhà. Vài năm sau cây tươi tốt ông thu hái và chế ra một thứ trà ngon tuyệt vời. Lá trà sinh ra có mùi thơm nức mũi, xa gần đều ngửi thấy. Khi đóng bánh cứng nặng và có màu đen như sắt. Sợi trà cong xoắn, cho nước hãm màu xanh lục. Hương vị thơm ngon hơn hẳn các thứ trà khác ở địa phương. Ông đặt tên là trà Thiết Quan Âm và từ đó trở thành một danh trà nổi tiếng.

2. Phương pháp chế biến Trà Thiết Quan Âm

Phương pháp chế biến Trà Thiết Quan Âm là một quy trình vô cùng phức tạp và tinh xảo, đòi hỏi sự tỉ mỉ, kỹ năng cao và kinh nghiệm lâu năm của người thợ trà. Đây là loại Ô Long Trà (Oolong Tea) tiêu biểu, nằm giữa trà xanh và trà đen về mức độ lên men, mang lại hương vị và hương thơm đặc trưng.

Quy trình truyền thống có thể kéo dài hơn 24 giờ và bao gồm nhiều bước chính:

2.1. Giai đoạn Hái Trà

• Thời điểm: Thường vào mùa xuân và mùa thu, đặc biệt là trà thu được đánh giá cao. Lá trà được hái vào buổi sáng hoặc buổi chiều, khi lá không còn đọng sương.
• Tiêu chuẩn: Hái theo nguyên tắc “một tôm hai, ba lá” (hoặc một búp ba, bốn lá trưởng thành hơn trà xanh), những lá này phải dày dặn, mọng nước, nhiều thịt.

2.2. Giai đoạn Chế biến sơ bộ

Đây là các bước quan trọng để định hình hương vị và độ lên men của trà:

1. Phơi héo ngoài trời:

• Mục đích: Làm giảm bớt lượng nước trong lá trà, giúp lá mềm hơn, dễ vò và bắt đầu quá trình thay đổi chất bên trong.
• Thực hiện: Lá trà tươi được trải mỏng dưới nắng nhẹ hoặc trong môi trường có ánh sáng mặt trời tự nhiên trong khoảng 1-2 giờ. Trong quá trình này, lá trà sẽ dần mềm đi, bớt giòn.

2. Làm héo trong nhà và lắc:

• Mục đích: Đây là bước quan trọng nhất, kích hoạt quá trình lên men và hình thành hương thơm đặc trưng của Thiết Quan Âm.
• Thực hiện: Lá trà được đưa vào trong nhà, trải trên các nia lớn. Sau đó, trà được lắc (yaoqing) trong lồng tre hoặc máy lắc chuyên dụng. Việc lắc trà làm rách nhẹ mép lá, giải phóng enzyme polyphenol oxidase, từ đó bắt đầu quá trình oxy hóa (lên men).
• Đặc điểm: Quá trình lắc và làm héo xen kẽ này được lặp đi lặp lại 3-5 lần, mỗi lần cách nhau vài giờ (có thể kéo dài suốt đêm). Người thợ trà phải theo dõi cẩn thận sự thay đổi của lá: lá sẽ dần chuyển màu từ xanh sang hơi đỏ ở mép, phát ra hương thơm đặc trưng (hương hoa quả chín, hương hoa lan). Mức độ lên men khoảng 20-30%.

3. Diệt men:

• Mục đích: Ngừng quá trình lên men (oxy hóa) của trà khi đạt đến mức độ mong muốn, giữ lại hương vị và dưỡng chất.
• Thực hiện: Lá trà được rang nhanh chóng ở nhiệt độ cao (khoảng 200-250°C) trong chảo lớn hoặc máy diệt men chuyên dụng trong vài phút. Nhiệt độ cao sẽ bất hoạt enzyme.

4. Vò/Xoắn:

• Mục đích: Tạo hình dáng cho cánh trà, phá vỡ cấu trúc tế bào lá để giải phóng tinh dầu và chất trà, giúp trà dễ dàng chiết xuất khi pha.
• Thực hiện: Lá trà được vò và xoắn bằng máy hoặc thủ công, tạo thành hình viên tròn hoặc nửa tròn đặc trưng của Thiết Quan Âm. Quá trình này có thể lặp lại nhiều lần.

5. Sấy sơ bộ:

• Mục đích: Loại bỏ phần lớn độ ẩm còn lại sau khi vò, ổn định hình dáng và hương vị trà.
• Thực hiện: Trà được sấy ở nhiệt độ vừa phải cho đến khi khô khoảng 70-80%.

2.3. Giai đoạn Chế biến tinh tế

Đây là các bước hoàn thiện trà, đặc biệt quan trọng cho các dòng Thiết Quan Âm cao cấp.

1. Phân loại và Nhặt cọng:

• Mục đích: Loại bỏ các cọng trà, lá già, lá vụn không đạt chuẩn để nâng cao chất lượng và tính thẩm mỹ của sản phẩm.

2. Sấy lại/Làm khô hoàn toàn:

• Mục đích: Loại bỏ hoàn toàn độ ẩm, giúp trà bảo quản được lâu và ổn định hương vị.
• Thực hiện: Trà được sấy khô hoàn toàn ở nhiệt độ thấp hơn, nhẹ nhàng hơn.

3. Làm chín hương:

• Mục đích: Đây là bước đặc trưng của Thiết Quan Âm truyền thống, tạo ra hương thơm nồng nàn và vị trà sâu hơn.
• Thực hiện: Trà được gói chặt trong vải, sau đó được nén chặt và nướng nhẹ trên than hồng hoặc trong lò nướng. Quá trình này có thể lặp đi lặp lại nhiều lần (gói – nén – nướng – gỡ – gói lại).
• Đặc điểm: Tùy thuộc vào mức độ nướng, trà Thiết Quan Âm có thể có hương thơm “thanh hương” (nướng nhẹ) hoặc “nùng hương” (nướng kỹ).

4. Đóng gói:

• Trà được đóng gói kín chân không để bảo quản hương vị tốt nhất.

3. Đặc trưng hương vị của Trà Thiết Quan Âm

Trà Thiết Quan Âm – một trong những danh trà nổi tiếng nhất của Trung Hoa – mang đến trải nghiệm hương vị tinh tế, độc đáo và đầy chiều sâu. Được chế biến theo phương pháp bán lên men truyền thống tại vùng An Khê (Phúc Kiến), loại trà này sở hữu những đặc điểm không thể nhầm lẫn:

• Hương thơm: Hương đặc trưng của hoa lan, thanh tao, tự nhiên và kéo dài qua nhiều lần nước. Một số dòng còn mang mùi mật ngọt, hương nướng nhẹ hoặc thảo mộc tùy mức độ lên men và rang sấy.
• Vị trà: Vị thanh mát, đầu ngọt nhẹ, về hậu ngọt sâu và ấm. Vị trà cân bằng, không gắt, để lại dư vị dài và sạch ở cuống họng.
• Nước trà: Màu vàng xanh tươi sáng hoặc ánh hổ phách (với loại nùng hương), trong veo, bắt mắt và phản ánh chất lượng lá trà tinh tuyển.
• Cảm giác khi uống: Khi nhấp một ngụm, bạn sẽ cảm nhận được độ mượt mà, sánh nhẹ và cảm giác dễ chịu lan tỏa từ đầu lưỡi đến cổ họng. Trà làm dịu tâm trí và đánh thức giác quan một cách nhẹ nhàng.

4. Cách pha Trà Thiết Quan Âm ngon

Để cảm nhận trọn vẹn hương vị thanh tao và hậu ngọt sâu của Thiết Quan Âm – Phúc Kiến, việc pha trà đúng cách là yếu tố then chốt. Dưới đây là hướng dẫn chuẩn giúp bạn thưởng thức trọn vẹn tinh hoa của danh trà này:

Dụng cụ nên dùng:

• Ấm tử sa, chén sứ trắng hoặc bộ trà cụ pha truyền thống.
• Nước tinh khiết, tốt nhất là nước suối tự nhiên.

Tỷ lệ trà – nước:

• Dùng khoảng 5–8g trà cho 150–200ml nước.

Nhiệt độ nước:

• Nhiệt độ lý tưởng: 90–95°C (nước sôi để nguội khoảng 1 phút).
• Tránh dùng nước quá sôi (100°C), sẽ làm mất hương hoa đặc trưng.

Các bước pha trà:

• Bước 1: Làm nóng ấm và chén: Tráng qua ấm chén bằng nước nóng để tăng nhiệt độ, giúp giữ hương trà lâu hơn.
• Bước 2: Đánh thức trà (rửa trà): Cho trà vào ấm, rót nước ngập rồi đổ ngay để loại bỏ bụi và đánh thức hương.
• Bước 3: Hãm trà: Lần 1: Hãm 15 – 20 giây. Từ lần 2 trở đi: Tăng dần thời gian thêm 5–10 giây mỗi lượt. Trà Thiết Quan Âm – Phúc Kiến có thể pha được 5–7 lần nước.

Thưởng thức:

• Nhấp từng ngụm nhỏ, cảm nhận hương hoa lan nhẹ nhàng, hậu vị ngọt dịu và sâu lắng kéo dài sau khi uống.

5. Hướng dẫn bảo quản Trà Thiết Quan Âm

Trà Thiết Quan Âm cũng như nhiều sản phẩm Trà Trung Hoa khác là loại sản phẩm rất nhạy cảm với không khí và dễ bị mất mùi, mất vị khi bảo quản không tốt. Nếu chưa dùng đến, bạn có thể bảo quản nó ở ngăn đông tủ lạnh khi nó còn túi hút chân không. Nếu bạn đã mở ra, tốt nhất, hãy dùng nó trong vòng 15 ngày. Sau mỗi lần dùng, hãy đậy kín hoặc buộc chặt miệng túi để tránh ánh sáng và không khí tràn vào.

Bách Liên tổng hợp